ประสมวงดนตรีพื้นบ้านอีสานใต้

การประสมวงดนตรีพื้นบ้านอีสานใต้

วงมโหรีอีสานใต้

ประวัติความเป็นมา

            เป็นการละเล่นประกอบดนตรีที่ได้รับการสืบทอดมาแต่โบราณ และนับได้ว่าเป็นเอกลักษณ์ที่สำคัญอย่างหนึ่งปัจจุบันนี้ก็ยังเป็นที่นิยมอย่างมากและถือได้ว่าเป็นวงดนตรีที่เป็นพื้นฐานในการละเล่นอย่างอื่นๆเช่นอาไยกะโนบติงต็องกันตรึมเรือมลูดอันเรและการบรรเลงประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อทางทางไสยศาสตร์เช่นโจลมาม็วดบ็องบ็อดประกอบทั้งเป็นการบรรเลงประโคมในพิธีต่างๆทั้งงานมงคลและงานอวมงคล เป็นต้น

เครื่องดนตรี

       วงมโหรีอีสานใต้หรือที่เรียกกันอย่างสามัญว่าวงมโหรีเขมรนี้จะประกอบด้วยเครื่องดนตรีดังต่อไปนี้

             ซอด้วง                                              1-2          คัน

.            ซอรัวเอก                                           1-2          คัน

.            กลองกันตรึม                                     1-2          ใบ

             ระนาดเอก                                         1              ราง

             พิณ                                                   1              อัน

             ปี่สไล                                                1             เลา

.            กลองรำมะนาขนาดใหญ่                   1              ใบ

เครื่องดนตรีดังกล่าวนี้ขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์ในการจัดวงบางครั้งอาจจะลดหรือเพิ่มเครื่องดนตรีบางชิ้นได้เช่นพิณระนาดแต่เครื่องอื่นๆให้คงไว้

บทขับร้อง

บทขับร้องในการเล่นมโหรีมีจังหวะที่แตกต่างกันออกไปแต่ส่วนมากมีลักษณะใหล้เคียงกับการเล่นกันตรึมอาไยและกะโน๊บติงต็อง เพราะการละเล่นเหล่านี้ใช้วงมโหรีเขมรเป็นหลักในการบรรเลงจะมีนักร้องทั้งสองฝ่าย(หญิง–ชาย)ร้องโต้ตอบกันโดยมีการรำประกอบด้วยเนื้อหาที่ขับร้องมักเป็นบทเกี้ยวพาราสีบทตลกต่างๆตามแบบของการละเล่นพื้นบ้านโดยทั่วๆ ไป

ลักษณะของการบรรเลง

       การบรรเลงของวงมโหรีเขมรนี้จะเริ่มจากบทไหว้ครูก่อนและ
บรรเลงสลับการขับร้องพร้อมด้วยการร่ายรำต่างๆที่สวยงามส่วนการจัดพิธีไหว้ครูมีพิธีแบบเดียวกันกับการเล่นกันตรึมหรือเรือมลูดอันเรโดยใช้เครื่องเช่นสังเวยอย่างเดียวกัน

รูปภาพ วงมโหรีอีสานใต้

วงกันตรึม

ประวัติความเป็นมา

     กันตรึมหรือโจะกันตรึมเป็นดนตรีที่มีความสำคัญและมีบทบาทมากที่สุดแต่โบราณมาจนถึงปัจจุบันโดยเฉพาะในปัจจุบันในแถบจังหวัดสุรินทร์และบุรีรัมย์กำลังเป็นที่นิยมกันตรึมเป็นเครื่องดนตรีที่มีบทบาทต่อชีวิตประจำวันของคนโบราณไม่ว่าจะเป็นพิธีแบบใดดนตรีกันตรึมถูกนำไปใช้บรรเลงประกอบเสมอเช่นงานแต่งงานงานบวชนาคงานศพหรือทางด้านพิธีกรรมเรียกว่า“โจลมาม็วด”ก็ใช้ดนตรีกันตรึมบรรเลงเป็นพื้นเครื่องดนตรีก็มีการเปลี่ยนแปลงเพิ่มเติมให้เหมาะสมกับงานด้วย

โอกาสที่แสดง

       การเล่นกันตรึมนั้นมีความสำคัญมาตั้งแต่โบราณ เป็นเครื่องดนตรีที่นิยมว่าไพเราะเข้าถึงจิตใจของผู้ฟังมากกว่าดนตรีประเภท

อื่นๆกันตรึมจึงสามารถนำไปเล่นในโอกาสทั่วๆไปไม่ว่าจะเป็นงานมงคลหรืองานอวมงคลรวมถึงการบรรเลงประกอบความเชื่อทางไสยศาสตร์เช่นการโจลมาม็วด(ก่รทรงเจ้าเข้าผี)บ็องบ็อดเป็นต้นกันตรึมนิยมนำไปเล่นในงานมงคลเช่นงานแต่งงานงานโกนจุกงานสมโภชต่างๆงานกฐินงานผ้าป่าฯลฯโยเฉพาะงานแต่งงานแต่โบราณมาถือว่าขาดกันตรึมมิได้กันตรึมในปัจจุบันมีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมบางประการ ทั้งทางเครื่องดนตรีและบทร้อง

เครื่องดนตรี

            กลองกันตรึม ( โทน )                       2              ใบ

            ปี่อ้อ                                                 1              เลา

            ซอตรัวเอก ( ซออู้ )                          1              คัน

            ขลุ่ย                                                 1             เลา

            ฉิ่ง                                                    1              คู่

            ฉาบ                                                 1              คู่

รูปภาพ วงกันตรึม

วงทุ่มโหม่ง ( ตึมุง )

ประวัติความเป็นมา
         ทุ่มโหม่ง ภาษถิ่นเรียกว่า ตึมุง เป็นเครื่องดนตรีที่บรรเลงในงานศพโดยเฉพาะ ที่เรียกว่าทุ่มโหม่งหรือตึมุง เพราะตั้งชื่อตามเสียงกลอง ( ทุ่ม-ตึ ) และเสียงฆ้องหุ่ย ( โหม่ง-มุง )
ลักษณะที่เล่นและโอกาส
         ผู้บรรเลงทุ่มโหม่งจะตั้งเครื่องดนตรีคือ ฆ้องโหม่ง กลองเพล ฆ้องวงปี่ใกล้ๆกับที่ตั้งศพและจะเล่นกล่อมศพไปตลอดคืนโอกาสที่เล่น จะบรรเลงตอนตั้งศพบำเพ็ญกุศล และทำบุญ 100 วัน

เครื่องดนตรี
           1. ปี่ไฉนชนิดเล็ก 1 เลา
           2. กลองเพลขนาดใหญ่ 1 ใบ
           3. ฆ้องหุ่ย 1 ลูก
           4. ฆ้องวง มีลูก 9 ลูก 1 วง

รูปภาพ วงทุ่มโหม่ง ( ตึมุง )

วงเรือมอันเร

             เป็นเครื่องดนตรีประกอบการรำกระทบสากหรือรำกระทบไม้

เครื่องดนตรี
             1. ไม้สาด 2 คู่คู่หนึ่งใช้รองอีกคู่หนึ่งใช้เคาะและกระทบเป็นจังหวะ
             2. ตะโพน 2 ลูกแต่ปัจจุบันนิยมใช้กลองกันตรึม(โทน)แทน
             3. ปี่อ้อ 1 เลาแต่ปัจจุบันนิยมใช้ปี่สไล(ปี่ใน)แทน
             4. อาจเพิ่มเครื่องกำกับจังหวะอย่างอื่นอีก เช่น ฉิ่งและกรับ

รูปภาพ วงเรือมอันเร

วงเรือมมะม็วด

                เป็นการประสมเครื่องดนตรีประกอบการรำแม่มดหรือรำผีฟ้า

เครื่องดนตรี

                1. ซอ                                    1            คัน

                2. ปี่อ้อ                                  1            เลา

                3. ปี่สไล (ปี่ใน)                      1            เลา

                4. กลองกันตรึม (โทน)          2            ลูก

                5. ตะโพน                              1            ลูก

                6. ฉิ่ง                                     1            คู่

                7. กรับ                                   1            คู่

รูปภาพ วงเรือมมะม็วด

วงระบำกะโน้บติงต๊อง

                เป็นการประสมวงดนตรีประกอบการระบำกะโน้บติงต๊อง หรือระบำตั๊กแตนตำข้าว

เครื่องดนตรี
             1. กลองกันตรึม (โทน)                2    ลูก (เดิมใช้กลองทัด)
             2. ปี่สไล (ปี่ใน)                            1    เลา
             3. ซอตรัวเอก (ซออู้)                   1    คัน
             4. ฉิ่ง                                           1    คู่
             5. กรับ                                         1    คู่

รูปภาพ วงระบำกะโน้บติงต๊อง

วงอาไย

                เป็นวงเครื่องดนตรีประกอบการเล่นอาไย ( อาไยคือ การเล่นเบ็ดเตล็ดอย่างหนึ่ง ประกอบการ
เล่นมโหรี )

                เครื่องดนตรี
             1. ปี่สไล (ปี่ใน)                                              1 เลา
             2. ซอตรัวเอก (ซออู้)                                     1 คัน
             3. กลองกันตรึม (โทน)                                  2 ลูก
             4. เครื่องกำกับจังหวะคือกรับและฉิ่งอย่างละ 1 คู่

รูปภาพ วงอาไย

วงจเรียง

          เป็นเครื่องดนตรีประกอบการจเรียง นิยมใช้เครื่องดนตรีเพียงชิ้นเดียว

เครื่องดนตรี
           1. เกนหรือเคน (แคน)
             2. ตรัว (ซอ)
             3. จเปย (กระจับปี่)

รูปภาพ วงจเรียง

นาฏศิลป์พื้นเมืองอีสานใต้

การจเรียง

       จเรียงในภาษาเขมรเป็นคำกิริยา แปลว่า ขับร้อง ถ้าเป็นคำนามใช้คำว่าจำเรียงการเล่นจเรียงมีลักษณะคล้ายคลึงกับการเล่นหมอลำหรือการเล่นเพลงโคราชจเรียงอาจแบ่งได้เป็น 3 ประเภทตามลักษณะชิ่อของจเรียงคือจเรียงที่มีชื่อตามชื่อของเครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงประสานเสียง จเรียงที่มีชื่อตามลักษณะของเพลงที่ใช้ขับร้อง และจเรียงที่มีชื่อเรียกตามลักษณะงานประเพณี จเรียงแต่ละประเภทแบ่งออกได้ดังนี้

        1. จเรียงที่มรชื่อเรียกตามเครื่องดนตรี

1.1จเรียงตรัวจเรียงที่ใช้ซอประกอบ

1.2จเรียงเปยจเรียงที่ใช้กระจับปี่ประกอบ

1.3จเรียงจเรียงที่ใช้ปี่ประกอบแต่บางท่านก็ว่าใช้ปี่อังโกล-ปี่เขาควายประกอบ

2. จเรียงที่เรียกชื่อตามลักษณะของเพลง

2.1จเรียงกันรบไกเป็นการขขับร้องคนเดียวหรือเป็นการโต้ตอบของหมอจเรียง

ชาย-หญิง ไม่ใช้เครื่องดนตรีประกอบ

2.2จเรียงอระแกวเป็นการร้องโต้ตอบระหว่างชาย-หญิงมีพ่อเพลง แม่เพลงและ

ลูกคู่บทร้องจบด้วย “นอระแกว”

2.3จเรียงปังนาเป็นการขับร้องคล้ายกับจเรียงนอระแกวแต่มีจังหวะเร้วกว่ามีสร้อย

แทรกและจบด้วย “ปังนา”

2.4จเรียงไปยอังโกงเป็นการเกี้ยวพาราสีใช้ปี่อ้อประกอบ

2.5จเรียงอาไยเป็นการเล่นเบ็ดเตล็ดอย่างหนึ่งประกอบการเล่น

มโหรี โดยมากเป็นการร้องเกี้ยวพาราสี

2.6จเรียงเบรินเป็นการขับร้องโต้ตอบระหว่างชาย-หญิงโดยใช้

แคนเป่าประสารเสียงอย่าวเดียวกับหมอลำ

3. จเรียงที่มีชื่อเรียกตามงานประเพณี

3.1จเรียงตรดเป็นจเรียงในเทศกาลตรุษสงกรานต์ เพื่อขอรับ

บริจาคจตุปัจจัยจากครอบครัวต่างๆแล้วนำไปถวายวัด

3.2เป็นการขับร้อง

ในงานเทศกาลต่างๆของพวกคนหนุ่มเพื่อเกี่ยวสาวโดยใช้คันเบ็ดที่มีเหยื่อเป็นผลไม้หรือขนมต่างๆเป็นเหยื่อล่อสาวหากสาวคนใด

รับขนมนั้นก็แสดงว่ารับรักชายที่หย่อนเบ็ดลงมา